คำซ้ำ คำซ้ำ คือ การนำคำประเภทเดียวกัน ชนิดเดียวกันมาซ้ำ ๆ กัน มักจะมีไม้ยมก (ๆ) เป็นเครื่องสังเกต เช่น แดง ๆ ดำ ๆ ดี ๆ คำซ้ำมีหลายประเภท คือ ๑. ซ้ำคำเพื่อบอกความเป็นพหูพจน์ เช่น หนุ่ม ๆ สาว ๆ เด็ก ๆ พ่อ ๆ แม่ ๆ ๒. ซ้ำคำเพื่อเน้นน้ำหนักให้มากขึ้น เช่น ขาว ๆ สวย ๆ ดี ๆ เลว ๆ ๓. ซ้ำคำเพื่อบอกความไม่แน่ใจ เช่น หลัง ๆ ท้าย ๆ นั่งอยู่ข้างหลัง ๆ ๔. ซ้ำคำเพื่อแยกออกเป็นส่วน ๆ เช่น ตู้ ๆ ชิ้น ๆ เรื่อง ๆ ๕. ซ้ำคำเพื่อให้เกิดภาพพจน์ เช่น หม้อข้าวเดือดปุด ๆ เขาพยักหน้าหงึก ๆ เธอใจสั่นริก เป็นต้น ฉะนั้นคำซ้ำ จึงหมายถึงเกิดจากการสร้างคำขึ้นใหม่ โดยนำคำมูลซึ่งส่วนมากเป็นคำพยางค์เดียวมาซ้ำกัน มีความหมายเปลี่ยนแปลงไป อาจเน้นหนักขึ้น เบาลงหรือไม่ก็เปลี่ยนเป็นอย่างอื่น ในการเขียนใช้ไม้ยมกแทนคำหลังคำส่วนมากใช้เป็นคำซ้ำได้ มีเฉพาะบางคำที่เป็นคำซ้ำไม่ได้ บางคำต้องเป็นคำซ้ำเท่านั้น คำที่เป็นคำซ้ำไม่ได้ – กริยาช่วย เช่น จะ คง ได้ อาจ – บุพบท เช่น ของ แห่ง ด้วย กับ – สันธาน เช่น เมื่อ หลังจาก ตั้งแต่ และ แต่ หรือ จึง ลักษณะคำซ้ำ ๑. คำที่ต้องเป็นคำซ้ำ ส่วนมากเป็นคำวิเศษณ์ เช่น หยิมๆ หลัดๆ ดิกๆ ยองๆ ๒. นำคำซ้อนมาแยกเป็นคำซ้ำ เช่น เจ็บไข้ เป็น เจ็บๆ ไข้ๆ เลียบเคียง เป็น เลียบๆ เคียงๆ อิดเอื้อน เป็น อิดๆ เอื้อนๆ ๓.
แบบทดสอบ เรื่อง คำวิเศษณ์ คำสั่ง ให้นักเรียนเลือกคำตอบที่ถูกที่สุดเพียงข้อเดียวเท่านั้น ข้อ ๑. คำวิเศษณ์บอกสถานที่ตรงกับข้อใด ก. อย่ามานั่งใกล้ฉันนะ ข. เราควรคบคนใกล้ไว้ดีกว่า ค. ฉันชอบนั่งใกล้เขา ง. บ้านฉันอยู่ใกล้บ้านเขา ข้อ ๒. ข้อใดมีคำวิเศษณ์บอกอาการ ก. มีดเล่มนี้หักแล้ว ข. ขลุ่ยเลานี้เป่าเพราะมาก ค. นักกีฬาคนนี้วิ่งเหยาะๆ ง. หมากทะลายนี้มีผลดก ข้อ ๓. "มาก" ในข้อใดเป็นคำวิเศษณ์ขยายคำวิเศษณ์ด้วยกัน ก. ฉันมีเวลามาก ข. ผู้หญิงคนนี้เรียนเก่งมาก ค. นางงามคนนี้มีมารยาทมาก ง. เธออาฆาตเขามาก ข้อ ๔ ข้อใดมีคำวิเศษณ์บอกสถานที่ ก. บ้านของดำอยู่ใกล้โรงเรียน ข. กุสุมาเป็นคนบ้านนอก ค. จะเด็ดชอบนอนใกล้ตองอู ง. สอพิณยายืนอยู่ข้างเวที ข้อ ๕ "หนังสือเล่มนี้เป็นของพี่สาวคนโต เธอซื้อมาราคา ๕ บาท" ข้อความนี้มีคำวิเศษณ์กี่คำ ก. ๑ คำ ข. ๒ คำ ค. ๓ คำ ง. ๔ คำ ข้อ ๖ ข้อใดไม่มีคำวิเศษณ์ ก. รานองให้ข้อคิดในการทำงานแก่พระเจ้าแปร ข. ขนมหวานที่แม่ซื้อมาอร่อยมากมาก ค. อดีตเขาอาจเกเรแต่ปัจจุบันเขาเป็นคนดี ง. ปีใหม่นี้จะไปฉลองที่ไหนดี ข้อ ๗. ลมเรื่อยเรื่อยเฉื่อยฉิวต้องผิวเนื้อ ข. พอแสงทองจับฟ้าขอลาเอย ค. ผู้ดีไพร่ไม่ประกอบชอบอารมณ์ ง.
คุณยายทำตนสมแก่วัย ข้อ ๑๕ "ดี" ในข้อใดเป็นคำวิเศษณ์ ก. เขาดีต่อฉันมาก ข. เขาประพฤติตนไม่ดี ค. ถุงน้ำดีเกิดอักเสบ ง. คนดีมีแต่คนรักใคร่ ข้อ ๑๖ "เพราะ" ในข้อใดเป็นคำวิเศษณ์ ก. เขาสอบได้ที่ ๑ เพราะเขาขยันอ่านหนังสือ ข. เพลงที่เธอร้องเพราะมาก ค. เขาเป็นแผลเพราะมีดบาด ง. นันทิดาร้องเพลงเพราะมาก ข้อ ๑๗. ข้อใดมีลักษณะวิเศษณ์ ก. รถยนต์สีแดงจอดอยู่นั่น ข. สายแล้วรีบไปโรงเรียน ค. สามทุ่มวันนี้ถ่ายทอดฟุตบอล ง. สิ่งของอะไรก็ไม่สำคัญทั้งนั้น ข้อ ๑๘. ขยับนั่งชิดๆ ข. เขาปลูกดอกทานตะวันในสวน ค. ของวางอยู่เหนือหัว ง. สุนัขไล่กัดเด็กจนใกล้ตัว ข้อ๑ ๙. ข้อใดมีคำวิเศษณ์ที่บอกลักษณะและปริมาณ ก. ภาพยนตร์กำลังฉายอยู่หลายเรื่อง ข. ครูทุกคนสวมเสื้อสีเหลือง ค. กระต่ายกำลังกัดกินหญ้าสีเขียว ง. ผิวขาวประดุจสำลี ข้อ ๒๐.. ข้อใดมีนิยมวิเศษณ์ และลักษณะวิเศษณ์ ก. นี่เธอเห็นวิ่งอยู่ที่สนามไม่ใช่หรือ ข. โน่น ครูมาอย่างช้าๆ ค. คุณนี่เองที่ใส่ชุดสีเหลืองยืนอยู่กับท่านนายก ง. โน่นคุณพิภพเดินมาแล้ว ข้อ ๒๑. ข้อใดมีคำวิเศษณ์แสดงการขานรับ ก. หญิงคนนี้เป็นลูกสาวกำนัน ข. ขนมหวานยกมาได้แล้ว ค. คุณแม่ บอกว่าให้มาพบหรือครับ ง. เดี๋ยวเธอไปพบกับครูที่ห้องพักนะ ข้อ๒ ๒.
ข้อใดมีปฤจฉาวิเศษณ์ ก. หนังสือของใครก็น่าอ่านทั้งนั้น ข. ลูกใครทำงานเก่งจริงๆ ค. ที่ไหนเขาก็ชอบไปทั้งนั้นแหละ ง. ใครจะมาพบฉัน ข้อ ๒๓. ตำแหน่งวิเศษณ์ในข้อใดเรียงไว้หน้าคำที่ขยาย ก. บางครอบครัวมีลูกสามคนสี่คน ข. สมุดเล่มนั้นมีความหนามาก ค. คนโบราณสอนลูกได้ดีกว่าคนในสมัยนี้ ง. คุณขาประเดี๋ยวลูกก็มาถึงแล้วค่ะ ข้อ ๒๔ ข้อใดมีประพันธวิเศษณ์ ก. เธอเป็นคนดีที่ใครๆก็รู้จัก ข. คุณที่รออยู่หน้าบ้านเป็นเพื่อนของเขา ค. ไม้อันที่เธอยืมไปเป็นของเด็กคนนั้น ง. ขนมปังที่ใหญ่ที่สุดให้คนชนะ ข้อ ๒๕ "จน" ในข้อใดเป็นคำวิเศษณ์ ก. เขาจนใจจริงๆ ข. เขาคอยเธอจนค่ำ ค. นักเรียนคุยกันจนครูต้องตำหนิ ง. คนจนไม่ใช่คนเกียจคร้านเสมอไป ข้อ ๒๖ ข้อใดมีคำวิเศษณ์บอกความปฏิเสธ ก. ฉันชอบแกงรสไม่จัด ข. เขามักจะไปฟังเทศน์ที่วัดใช่หรือไม่ ค. เธอร้องเพลงได้ไม่เพราะ ง. นักร้องคนนั้นไม่ชอบดื่มน้ำเย็น ข้อ ๒๗. ข้อใดมีคำวิเศษณ์ทำหน้าที่เป็นคำกริยา ก. เขาดีกันแล้ว ข. คนดีอยู่ที่ไหนกันเล่า ค. สาวสวยนั่งชมดอกไม้ในสวน ง. เขาสูงมีต้นไม้ปกคลุมมากมาย ข้อ ๒๘. ข้อใดมีคำวิเศษณ์ขยายวิเศษณ์ ก. ตลาดพาหุรัดอยู่ใกล้กับวัดราชบุรณะ ข. นกกางเขนบินอยู่บนท้องฟ้า ค.
นำคำซ้ำมาประกอบเป็นคำซ้อน เช่น เปรี้ยวๆ เค็มๆ นั่งๆ นอนๆ เราๆ ท่านๆ ๔. คำซ้ำมีความหมายผิดไปจากคำมูลเดิม แต่ยังคงมีเค้าของความหมายเดิม ๔. ๑ บอกพหูพจน์ คำเดิมอาจเป็นเอกพจน์หรือพหูพจน์ก็ได้ เมื่อเป็นคำซ้ำกลายเป็นพหูพจน์อย่างเดียว เช่น เด็กๆ เล่นฟุตบอล หนุ่มๆ มากับสาวๆ ๔. ๒ บอกความไม่เจาะจง การจำแนกเป็นพวก และความเป็นพหูพจน์ เช่นเชิญผู้ใหญ่ๆ ไปทางโน้น เด็กๆ มาทางนี้ ๕. บอกความหมายใหม่ ไม่เนื่องกับความหมายของคำมูลเดิมเช่น พื้นๆ (ธรรมดา) กล้วยๆ (ง่าย) น้องๆ (เกือบ, ใกล้, คล้าย) อยู่ๆ ( เกิดขึ้นโดยไม่รู้ตัว) งูๆปลาๆ ๖. คำที่ออกเสียงซ้ำกัน ไม่ใช่คำซ้ำเสมอไป คำซ้ำจะต้องเป็นคำมูลที่ออกเสียงซ้ำกันแล้วเกิดคำใหม่ขึ้นและมีความหมายเปลี่ยนไป คำซ้ำใช้ไม้ยมกแทนคำมูลหลังคำที่ออกเสียงซ้ำกันในบางกรณีเป็นคนละคำและอยู่ต่างประโยคกัน ไม่จัดเป็นคำซ้ำและใช้ไม้ยมกแทนคำหลังไม่ได้ เช่น เขาทำงานเป็นเป็นเพราะเธอสอนให้ เขาจะไปหาที่ที่สงบอ่านหนังสือ
สกุณากาดุเหว่าก็เร่าร้อง ข้อ ๘. ข้อใดมีคำวิเศษณ์บอกสถานที่ ก. บ้านใกล้เรือนเคียงเมียงมองทุกวัน ข. คุณยายเปรียบเหมือนไม้ใกล้ฝั่ง ค. เขาทำตัวเป็นคนใกล้เกลือกินด่าง ง. นกบินกลับรังใกล้ค่ำ ข้อ ๙. ข้อใดตำแหน่งวิเศษณ์ต่างจากข้ออื่น ก. นกน้อยคล้อยบินมาเดียวดาย ข. บรรดานักเรียนไทย ค. เส้นผมนุ่มไม่หยาบกระด้าง ง. ผิวพรรณผุดผ่องเป็นยองใย ข้อ ๑๐.. ข้อใดมีนิยมวิเศษณ์ ก. นี่เธอจะไปกับเขาหรือไม่ ข. โน่น ครูมาแล้ว ค. คุณนี่เองที่ฉันจะไปพบ ง. โน่นกระเป๋าคุณหรือครับ ข้อ ๑๑. คำวิเศษณ์บอกลักษณะ ก. ตลาดห้องแถวเก่าคับแคบอับทึม ข. ฉันไม่เคยนอนตื่นสาย ค. ก๋งเร่งอย่าให้เขาต้องรอ ง. แมลงป่องต่อยปวดมากถึงกับเป็นไข้ ข้อ๑ ๒. คุณครูครับผมขออนุญาตทำธุระครับ ข. เด็กขาวที่อยู่ตรงนั้นระวังจะตกลงไป ค. ณัฐดนัยสอบได้ลำดับที่ ๑ ของห้อง ๑๐๔ ง. มัวเดินอืดอาจอยู่นั่นแหละ ข้อ ๑๓. ข้อใดมีประมาณวิเศษณ์ ก. ภายหลังต้องมาก่อนครู ข. สามสาววัยสวยยืนโชว์อยู่นั่น ค. ใครก็ได้ไปหยิบเสื้อสูทมาให้ครู ง. ของอะไรวางเกะกะอยู่ที่ทางเดินเท้า ข้อ ๑๔ "แก่" ในข้อใดเป็นวิเศษณ์ ก. พ่อมอบเงินให้แก่เด็กยากจน ข. คุณรู้อยู่แก่ใจ ค. คนแก่มักทำอะไรเชื่องช้า ง.
สิงโตสีขาวเดินเชื่องช้ามาก ง. ดอกดาวเรืองสีเหลืองบานสะพรั่ง ข้อ๒๙. ข้อใดมีคำวิเศษณ์มากที่สุด ก. แมวสีสวาทกินหนูสีขาว ข. ก้อนเมฆลอยบนท้องฟ้ามากมาย ค. นักเรียนชายใส่กางเกงสีดำเสื้อสีขาว ง. หนุ่มๆสาวๆเด็กๆและคนแก่เดินเล่น ข้อ ๓๐. ข้อใดไม่มีคำวิเศษณ์ ก. เธอพบเขาที่ห้างสรรพสินค้าพาต้า ข. ก่อนนี้เธอบอกว่าจะมาพบฉันที่บ้าน ค. ประเทศไทยในอดีตมีวิถีชีวิตที่เรียบง่าย ง. แม่บ้านในสมัยก่อนมักประกอบอาชีพอยู่กับบ้าน